Trong năm 2016, IS đã mất quyền kiểm soát gần một nửa vùng đất mà chúng chiếm được từ năm 2014. Việc để mất những thành trì mang tính biểu tượng như Fallujah tại Iraq hay Dabiq ở Syria đã khiến thanh thế của IS bị hủy hoại nghiêm trọng, cho thấy chúng không đủ sức bảo vệ những khu vực mà chúng từng tuyên bố là không thể lay chuyển và là trung tâm của những điều mà chúng tuyên truyền.
IS đã bị đẩy lui khỏi Ramadi, thủ phủ tỉnh Anbar phía tây Iraq, cũng như vùng Manbij ở Syria, khu vực chiến lược có ý nghĩa quan trọng trong tham vọng xây dựng một “caliphate” (Vương quốc Hồi giáo). Đầu tháng này, IS cũng đã để mất Sirte, thành trì quan trọng cuối cùng ở IS tại Libya, quốc gia mà lực lượng thánh chiến này từng hy vọng có thể giúp chúng mở rộng lãnh thổ của “caliphate”. Trước đó, vào tháng 10, hàng chục nghìn binh sỹ Iraq đã tiến hành một cuộc tổng tấn công nhằm giành lại Mosul, nơi thủ lĩnh IS Abu Bakr al-Baghdadi tuyên bố thành lập “caliphate” hồi tháng 6/2014. Nhiều người tin chắc rằng lực lượng IS khó có thể trụ lại lâu. Trong khi đó, một cuộc tấn công tương tự nhằm vào Raqa tại Syria đang dồn IS tới chỗ sụp đổ tham vọng về một “caliphate”. 

Các lực lượng người Kurd trong chiến dịch truy quét IS tại Mosul, Iraq ngày 16/11. Ảnh: EPA/TTXVN

Mặc dù IS đã chiếm được nhiều kho vũ khí và đạn dược, và người ta vẫn không khỏi lo ngại về nguy cơ lực lượng thánh chiến này đang ra sức truyền bá các tư tưởng bạo lực cực đoan ra khắp thế giới, song thực tế là trong năm qua chúng đã không còn mở rộng lãnh thổ chiếm đóng và thậm chí còn đang phải vật lộn để tồn tại. Theo thống kê của Lầu Năm Góc, từ năm 2014 tới nay, ít nhất 50.000 tay súng của IS đã bị tiêu diệt, gấp đôi số tay súng mà liên quân ước tính lực lượng này có khi chúng tuyên bố thành lập “caliphate” vào năm 2014. Thượng tướng Steve Townsend , chỉ huy lực lượng liên minh, ngày 14/12 cho biết “gần 3 triệu người dân và hơn 44.000 km2 lãnh thổ đã được giải phóng” khỏi tay IS trong năm 2016. Tuy nhiên, các lực lượng chống IS vẫn chưa phối hợp hiệu quả và trong suốt hai tháng diễn ra chiến dịch Mosul, IS đã chứng minh rằng chúng là một lực lượng thánh chiến không dễ đánh bại. 
Các nhà quan sát từ lâu đã cảnh báo rằng việc giành lại các vùng đất mà IS kiểm soát chưa đủ để đặt một dấu chấm hết cho sự tồn tại của lực lượng này. Giới chuyên gia Mỹ cho rằng để ngăn chặn sự trỗi dậy của tổ chức này, người ta cần phải giải quyết tận gốc rễ nguyên nhân hình thành và phát triển của các lực lượng thánh chiến như IS. Cựu Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) Michael Hayden cho rằng nếu những nguyên nhân khiến các thanh niên Hồi giáo Sunni gia nhập các phong trào thánh chiến chưa được giải quyết tận gốc thì Hồi giáo cực đoan sẽ vẫn tiếp tục lan rộng, và các tổ chức thánh chiến sẽ vẫn tiếp tục chiêu mộ được các thành viên và gia tăng ảnh hưởng.
Việc đối phó với những tay súng còn lại của IS có thể khó khăn hơn khi chúng trở thành một nhóm nổi dậy tập trung vào việc tiến hành các cuộc tấn công khủng bố. Những lo ngại về nguy cơ khủng bố do các tay súng nước ngoài trở về nước tiến hành ngày càng tăng vào dịp cuối năm, nhất là tại các quốc gia từng là nạn nhân của các vụ khủng bố do IS tiến hành như Mỹ, Pháp và Bỉ. Hồi đầu tháng, hãng cố vấn Soufan Group bình luận: “Tổ chức này đã và đang có những chuẩn bị để đối phó với việc để mất các vùng đất mà chúng kiểm soát, coi những mất mát tại Iraq và Syria chỉ là nhất thời, và khẳng định Nhà nước Hồi giáo không chỉ tồn tại về mặt tinh thần, mà đó là một thực thể cụ thể”.