Hương Lai Triều (Nguồn: internet).

Thế hệ người dân Lai Triều vẫn còn kể lại về ông tổ nghề là cụ Bùi Nhân Toàn. Theo người dân trong làng kể lại cụ Bùi Nhân Toàn là người nơi khác đến, khi đi qua đất Lai Triều, thấy mảnh đất màu mỡ, có nhiều cây hương bài nên đã dừng chân và truyền dạy nghề làm hương cho người dân. Để tưởng nhớ tới công đức cụ, dân làng đã lập bia thờ và tôn cụ là Thành Hoàng của làng.

Hương thường được làm quanh năm nhưng làm nhiều nhất là vào khoảng tháng 9 âm lịch tới tháng 3 năm sau. Trong khoảng thời gian này, hương Lai Triều xuất ra thị trường khối lượng lớn để phục vụ nhu cầu Tết Nguyên Đán và phục vụ lễ hội.

Hương Lai Triều luôn có một hương vị đặc trưng riêng, rất thơm nhưng không quá ngào ngạt, một hương vị thanh khiết của thiên nhiên. Nguyên liệu làm hương được người dân chắt lọc từ thiên nhiên, không hề pha thêm bất cứ hoá chất nào. Đó là rễ cây hương bài, mía, bột than tồn tính và nhựa trám. Để làm ra một nén hương, trước hết, người sản xuất phải trộn nhựa trám với bột than tồn tính. Mía và rễ hương bài cũng được băm phơi khô, nghiền nhỏ và trộn đều, tạo nên hỗn hợp khô. Tăm tre sau khi được vuốt với hỗn hợp than và nhựa trám được lăn đều qua hỗn hợp mía và rễ hương. Hương làm ra được bó thành từng bó và phơi khô dưới nắng, thường là 100 - 200 nén/ bó.

Nghề làm hương Lai Triều nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.(Nguồn:Internet).

Nghề làm hương giúp cho đời sống của người dân tại địa phương được nâng lên rõ rệt. Cho đến nay, nghề làm hương đã trở thành một nghề chính, tồn tại cùng với sản xuất nông nghiệp. Trước đây, làng có 120 hộ thì có tới gần 100 hộ làm hương. Ngày nay, số hộ làm hương tuy đã giảm nhưng nhiều gia đình đã chuyển từ sản xuất nhỏ sang sản xuất theo quy mô lớn hơn, thu hút được nhiều lao động. Hiện nay, tại Lai Triều, có cả gia đình cùng làm hương và người làm ở mọi độ tuổi: từ người già, trung niên tới trẻ nhỏ.

Công việc không hề đơn giản. Chỉ khi tham gia, ta mới thấy được những khó khăn, vất vả của nghề. Bởi người làm hương luôn ở trong một không gian đầy những bụi hương, rất dễ làm đầu óc căng thẳng, đòi hỏi người làm phải thật chuyên tâm. Quy trình sản xuất hương ở Lai Triều vẫn được người dân nơi đây duy trì cách làm truyền thống. Các công đoạn làm hương chủ yếu là thủ công, chưa sử dụng máy móc hiện đại. Đầu tiên là công đoạn chuẩn bị nguyên liệu thô, người sản xuất phải trộn nhựa trám với bột than tồn tính, tạo nên hỗn hợp khô, dẻo quánh như nhựa đường, mía và rễ hương bài cũng được băm phơi khô, nghiền nhỏ và trộn đều. Tăm tre sau khi được vuốt với hỗn hợp than và nhựa trám được lăn đều qua hỗn hợp mía và rễ hương. Dưới bàn tay tài hoa của người thợ, những que hương làm ra đều tăm tắp, được bó thành từng bó và phơi khô dưới nắng. Từ công đoạn sản xuất đến công đoạn phơi khô được làm tự nhiên nên hương Lai Triều luôn có một vị thơm ngọt ngào thanh khiết, luôn được người tiêu dùng ưa chuộng....

Phơi hương (Nguồn: Internet).

Sản phẩm hương Lai Triều thường là hương nén và hương sào. Hương sào cao khoảng 50- 60 phân, đường kính khoảng 1cm với giá thành từ 20.000- 30.000/nén. Hương nén thì nhỏ và rẻ hơn. Có loại 30 phân, có loại 40- 50 phân, đường kính khoảng 0.4mm. Hương nén được bó và bán theo từng trăm. Giá thành hợp lý.

Về thôn Lai Triều những ngày cuối năm, mùi hương thơm tỏa đi muôn nẻo, những ngày đông hanh hao, người dân phơi hương trên những khuôn tre ven đường khiến không khí tết càng rộn ràng ngõ xóm.

Trong khoảng thời gian này, hương Lai Triều xuất ra thị trường khối lượng lớn để phục vụ nhu cầu Tết Nguyên đán và phục vụ lễ hội trong vùng cũng như các tỉnh lân cận.