Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro cùng tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao - Ảnh: Reuters

Theo Reuters, quyết định trên được đưa ra sau 18 tháng đối thoại bí mật liên tục giữa Tổng thống Mỹ Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro. Do vậy, mặc dù với dư luận quốc tế, đây là một quyết định bất ngờ, thế nhưng nó đã có cả một quá trình chuẩn bị.

Chính quyền Obama đã nỗ lực trong nhiều năm đòi Cuba thả Alan Gross. Vào đầu năm 2013, nhà lãnh đạo Mỹ cho phép các cuộc đàm phán bí mật ở Canada và Vatican. Yếu tố then chốt của đàm phán là sức khỏe ngày càng suy yếu của Alan Gross, nhằm vào vấn đề nhân đạo, điều này gây sức ép lên chính phủ Cuba ngày càng lớn.

Các nhà quan sát nhận định đây là thời điểm thích hợp cho việc bình thường hóa quan hệ hai nước, bởi Tổng thống Obama đang muốn xây dựng di sản chính trị của riêng mình, khi chỉ còn 2 năm tại nhiệm và sau khi đảng Dân chủ của ông thất bại trong cuộc bầu cử giữa kỳ hồi tháng 11 vừa qua.

Ngay sau quyết định của ông Obama, dư luận thế giới đồng loạt hoan nghênh và cũng dành những lời ưu ái cho ông. "Chúng ta cuối cùng cũng có một vị tổng thống đưa ra được quyết sách đúng đắn, vì lợi ích của nước Mỹ, vì danh tiếng của Mỹ ở châu Mỹ Latin, vì nhân dân Cuba", tờ New York Times dẫn lời bà Julia Sweig, Chủ tịch Trung tâm nghiên cứu Mỹ Latin, thuộc Ủy ban quan hệ đối ngoại Mỹ.

Chủ tịch Cuba Raul Castro - Ảnh: Reuters

Về phía Cuba, theo một số nhà phân tích, quyết định bình thường hóa quan hệ với Mỹ trước hết xuất phát từ tình hình kinh tế, xã hội nước này. Suốt thời qua, dưới sự cấm vận của Mỹ, nền kinh tế Cuba bị thiệt hại nghiêm trọng, người dân Cuba vì thế bị hạn chế trong nhiều vấn đề, tiến độ và hiệu quả cải cách chậm chạp. Tháo gỡ được quan hệ với Mỹ, tiến tới nhẹ gánh những biện pháp trừng phạt có thể sẽ giúp Cuba thay đổi được tình hình.

Bên cạnh đó, quyết định này còn xuất phát từ tình trạng khủng hoảng kinh tế mà đồng minh của Cuba là Venezuela đang phải đối mặt. Venezuela đã hỗ trợ cho Cuba về kinh tế trong nhiều năm, nhưng tình trạng giá dầu tụt giảm đã tác động mạnh đến nước này và có thể làm dấy lên lo ngại ở Havana rằng, đồng minh của họ sẽ không thể hào phóng nữa.

Theo The Guardian, sự sống còn của Venezuela ảnh hưởng rất lớn đến Cuba, vì giao dịch với Venezuela chiếm tới 20% GDP của Cuba. Mỗi ngày Cuba vẫn phải nhập 80.000 thùng dầu từ quốc gia anh em này. Như vậy, việc quan hệ với Mỹ là một cách để Cuba tìm kiếm phương án mới cho lĩnh vực năng lượng cũng như cải thiện kinh tế.

“Cuba cần nguồn ngoại tệ mạnh nhưng Nga và Iran đang chịu các lệnh trừng phạt, còn Trung Quốc lại là một đối tác cứng rắn. Vì vậy, họ muốn nhanh chóng mở vòi nguồn cung ngoại tệ mới là Mỹ", tờ New York Times dẫn lời Paul Webster Hare, cựu đại sứ Anh tại Cuba.

Ngoài ra, bản thân Chủ tịch Raul Castro từng tuyên bố sẽ về hưu sau năm 2018. Vì vậy, quyết định bình thường hóa quan hệ với Mỹ của ông được cho là nhằm đặt Cuba vào quỹ đạo cải cách đúng đắn, sau khi nhà lãnh đạo này rút khỏi chính trường, theo Washington Post.

Tổng thống Mỹ Barack Obama - Ảnh: Reuters

Đánh giá về quyết định của ông Obama, 3 nghị sĩ Mỹ gồm Patrick Leahy, Jeff Flake và Chris Van Hollen đã ra tuyên bố chung rằng Tổng thống Obama đã khôn ngoan khi vạch ra một tiến trình mới về Cuba, phục vụ cho các lợi ích của Mỹ ở Tây bán cầu cũng như trên toàn thế giới, theo CNN.

Với quyết định này, các doanh nghiệp Mỹ, trong đó có các ngân hàng có điều kiện để thiết lập các mối quan hệ làm ăn và thương mại với Cuba. Các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông được phép cải thiện cơ sở hạ tầng của Cuba. Bên cạnh đó, du lịch giữa 2 nước cũng được thúc đẩy nhờ quyết định này.

Một điều cũng cần lưu ý rằng phần đông người dân Mỹ, đặc biệt là người trẻ có xu hướng ủng hộ quyết định của Tổng thống Obama. Trong khi đó, đảng Cộng hòa lại phản đối và có ý định ngăn chặn. Điều này cho thấy, Obama lại thêm một lần nữa dũng cảm đưa ra một bước tiến dài, không chỉ cho bản thân ông mà cho cả đảng Dân chủ của ông.

Ngọc Mai

Thanhnien.com.vn