Các cuộc họp bàn triển khai sản xuất của thôn 5, xã Đô Lương thường nhờ địa điểm tại nhà trưởng thôn.

Chúng tôi được tham gia cuộc họp về việc thực hiện xây dựng nông thôn mới ở thôn 5, xã Đô Lương, huyện Đông Hưng. Nếu không biết trước, thì chúng tôi lại nghĩ đây là buổi gặp gỡ, giao lưu của người thân trong dòng họ, bởi vì cuộc họp này diễn ra trong chính gia đình của ông Trưởng thôn. Đây không phải ngoại lệ ở địa phương này. Bởi 6 thôn trong xã, mới chỉ có 1 thôn có nhà văn hóa được xây dựng mới, còn lại mọi cuộc  hội họp là nhờ ở nhà của một trong những người lãnh đạo thôn. Do vậy, nếu họp Chi bộ đã có nhà của ông Bí thư Chi bộ thôn, họp chính quyền đã có nhà của ông Trưởng thôn.

Những khó khăn khi chưa có nhà văn hóa thôn, ông Nguyễn Đức Tín - người dân thôn 5, xã Đô Lương, huyện Đông Hưng chậm rãi kể với chúng tôi: “Địa phương chưa có cơ sở vật chất nhà văn hóa thôn nên những cuộc họp, chuẩn bị trung thu của các cháu đều phải nhờ nhà dân, thôn chỉ mới hình thành được sân vận động, không có nơi tụ tập. Nếu các cháu tập tại sân đình lo ảnh hưởng đến tâm linh.”

Còn ông Nguyễn Duy Thanh - Trưởng thôn 5, xã Đô Lương, huyện Đông Hưng cho biết: “Các cuộc họp diễn ra, đồng chí nào được tín nhiệm thì đưa về  nhà đồng chí ấy. Bà con thì cần thiết có nhà văn hóa lắm, mong có hội trường thôn để sinh họat, cũng muốn xã hội hóa nhưng dân nghèo, không có nghề phụ, con em xa quê thì vận động họ xây dựng đường rồi…”

Người dân thôn 1 xã Đô Lương thường họp thôn tại ngôi nhà nhỏ của thủ nhang Miếu Cả.

Thực tế này, đang diễn ra ở hầu khắp các thôn ở xã Đô Lương. Dẫn chúng tôi đến căn nhà nhỏ của người thủ nhang Miếu Cả,  một lãnh đạo xã và thôn cho chúng tôi biết “Đây là nơi hội họp của người dân thôn 1”. Quan sát thấy, ngôi nhà 2 gian, chỉ khoảng 50 m2, bên trong có một vài chục chiếc ghế xếp chồng, một vài trang thiết bị thô sơ. Lãnh đạo thôn nói rằng mỗi buổi họp thôn thì người dân ngồi tràn cả ra sân mới đủ họp. Vì nhờ nhà dân, nhờ sân Miếu và cũng vì thế mà nội dung các cuộc họp đều được tiến hành nhanh gọn, điều này cũng dẫn đến việc có những lúc dân hiểu chưa đúng , chưa thấu đáo các chủ trương, chính sách, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế của địa phương.

Ông Vũ Mặc Sản – Ban Văn hóa xã Đô Lương, huyện Đông Hưng cho biết:“ Xã Đô Lương có 6 nhà văn hóa thì mới có một nhà văn hóa được xây mới còn lại 5 nhà văn hóa chưa xây dựng được, 2 thôn họp nhờ ở đình, chùa, còn lại ở nhà dân. Chúng tôi đã quy hoạch đất rồi nhưng chưa xây dựng được nên họp nhờ mất tự chủ…”

Khi bắt tay vào xây dựng nông thôn mới, là một xã còn nghèo, độc canh cây lúa, Đô Lương đã ý thức rõ và có quy hoạch rất cụ thể về việc thực hiện tiêu chí số 6 về cơ sở vật chất văn hóa của thôn. Do đó, ở các thôn đều dành diện tích đất gần như trung tâm của thôn cho các thiết chế văn hóa.

Tại thôn 1, xã Đô Lương đã quy hoạch làm nhà văn hóa thôn tại một chiếc ao diện tích gần 700 m2. Quy hoạch là vậy, mọi người chỉ biết đứng nhìn và vẽ nên hình ảnh của nhà văn hóa thôn, còn để hoàn thiện thì chắc còn lâu lắm. Bởi xây mới một nhà văn hóa thôn như thế chỉ tính sơ sơ cũng khoảng trên 1 tỷ đồng chưa kể các trang thiết bị. Phải nói thêm là thôn chỉ có hơn 400 nhân khẩu, nếu thôn nào cũng xây một nhà văn hóa thôn như thế thì cả xã cũng huy động gần chục tỷ mới xây dựng được.

Ông Đinh Trọng Thuyến–Trưởng thôn 1, xã Đô Lương, huyện Đông Hưng tâm sự: “Còn khó khăn lắm cô ạ, dân nghèo, huy động để làm đường rồi, giờ bổ đầu dân thì làm sao được, số tiền lớn quá.”

Trước những khó khăn về xây dựng nhà văn hóa tại các thôn, ông Nguyễn Ích Kiên - Chủ tịch UBND xã Đô Lương cho biết: “Xã chúng tôi có trên dưới 4.500 nhân khẩu, dân cư không đông mà có tới 6 thôn. Nếu mỗi thôn xây dựng nhà văn hóa thôn thì rất lãng phí, mỗi nhà văn hóa xây dựng như thế thì mất 1,7 tỷ”.

Ở xã Đô Lương hiện nay có duy nhất một nhà văn hóa thôn đạt tiêu chí của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đó là nhà văn hóa thôn 3. Hội trường và sân vận động liền kề trong khuôn viên rất đẹp. Và đây cũng là thôn duy nhất của xã đạt danh hiệu thôn, làng văn hóa năm 2015 và có 87% số gia đình đạt gia đình văn hóa. Sở dĩ thôn này xây dựng đươc nhà văn hóa là do xã hội hóa, những người con xa quê đóng góp hơn một nửa số kinh phí, còn lại là sự hỗ trợ từ cấp trên và huy động từ chính người dân trong thôn.

Ông Nguyễn Văn Tĩnh – Trưởng thôn 3, xã Đô Lương, huyện Đông Hưng chia sẻ: “Dân số ít có hơn 400 nhân khẩu, nếu không xã hội hóa thì không làm được, xã hội hóa mạnh con em xã xa quê ủng hộ, thôn mới làm được như thế này, nhờ vậy, hoạt động văn hóa tại thôn mới phát triển.”

Vấn đề khó khăn nhất đối với xã Đô Lương trong việc thực hiện tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa là cần nguồn kinh phí đầu tư khá lớn, trong khi điều kiện ngân sách xã và khả năng huy động sức dân có hạn. Do vậy, xã Đô Lương phấn đấu mỗi năm hoàn thành 3 tiêu chí, tiêu chí số 6 cơ bản sẽ quy hoạch, huy động sức đóng góp của người con xa quê về quê xây dựng. Mục đích năm 2018, chúng tôi đã phải có lộ trình về đích được.

Tại xã Lô Giang hiện còn có thôn phải họp nhờ nhà dân và sân đình.

Thiếu kinh phí đầu tư là nguyên nhân chính khiến việc thực hiện tiêu chí xây dựng cơ sở vật chất văn hóa nông thôn mới khó thực hiện thành công. Lô Giang là một xã vùng xa của huyện Đông Hưng thì việc thực hiện tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa càng khó khăn hơn. Hiện nay, mới chỉ có Trung tâm Văn hóa Thể thao của xã là khang trang, còn lại cũng giống như Đô Lương, các cuộc họp phải nhờ nhà dân. Ông Vũ Đình Thuy - Trưởng thôn Phú Đông, xã Lô Giang, huyện Đông Hưng cho biết: “ Chúng tôi đã có đất quy hoạch nhà văn hóa nhưng thiếu vốn, huy động khó khăn quá nên chúng tôi đang tính mong cấp trên hỗ trợ thêm…”

Xây dựng nông thôn mới góp phần tích cực trong việc làm thay đổi bộ mặt nông thôn tại huyện Đông Hưng.

Hàng năm, các nguồn vốn của xã đều được ưu tiên tập trung vào các công trình hạ tầng thiết yếu như đường giao thông, trường học… nên việc thực hiện tiêu chí số 6 bị ảnh hưởng. Mặt khác, để đầu tư xây dựng cơ sở vật chất văn hóa theo đúng tiêu chí nông thôn mới cần một nguồn kinh phí khá lớn, trong khi điều kiện ngân sách xã và khả năng huy động sức dân có hạn.

Ông Vũ Xuân Khu - Chủ tịch UBND xã Lô Giang, huyện Đông Hưng cho biết: “Riêng tiêu chí số 6 để hoàn thiện sân chơi, sân thể thao huy động làm trước để con em có chỗ vui chơi, chúng tôi đang xem xét kết hợp khu đình ở 4 thôn trở thành nơi sinh hoạt văn hóa tinh thần của người dân."

Cơ sở vật chất văn hóa là một trong các tiêu chí nhằm nâng cao mức hưởng thụ văn hóa, phục vụ đời sống tinh thần cho người dân nông thôn. Để hoàn thành tiêu chí này, các địa phương cần phát huy nội lực, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tạo sự đồng thuận trong nhân dân, phát huy sức mạnh tổng hợp, sự chung tay góp sức của các cấp, ngành và người dân để sớm hoàn thành tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa.