Đền Hạ Đồng xã Thụy Sơn huyện Thái Thụy là nơi thờ Mẫu Hoàng Phi Cống Nương cùng các tướng sỹ đã có công dựng nước và giữ nước ở thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên và Công thần hộ quốc Đặng Công Kỳ người có công trong việc ổn định triều chính thời Hậu Lê cuối thế kỷ thứ 18.. 

Ngôi Đền và Lễ hội truyền thống từ lâu đã trở thành biểu tượng của lòng trung quân – ái quốc – tình hiếu nghĩa – thủy chung và là nơi sinh hoạt văn hóa mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc của người dân Thụy Sơn.

 Ông Lê Đức Chọn, thôn Hạ Đồng xã Thụy Sơn cho hay: “ Quần thể di tích này có bốn nơi thời 4 vị nhân thần. Theo thần tích sắc phong để lại ngôi đền, hàng năm địa phương mở lễ hội truyền thống vào ngày hóa nhật của đức thánh Mẫu vào ngày 12/9 âm lịch”

Ông Lê Văn Hạnh Thôn Hạ Đồng chia sẻ : “ So sánh với các Đền Tiên La và các Đền khác thì Mẫu ở đây có nhiều việc làm trước hơn mấy trăm năm. Ở đây gần khu bãi biển cho nên ngài phù hộ cho nhân dân làm nghề đánh cá, cấy lúa, trồng khoai, trồng ngô làm ra lương thực phục vụ đời sống cho nên từ tâm linh chúng tôi rất ngưỡng mộ”

Năm 1990, Đền Hạ Đồng được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Trong Đền hiện còn thờ pho tượng cổ Mẫu Cống nương phu nhân, bài vị và các sắc phong . 

Bảo tồn và phát huy giá trị di tích, Ban Quản lý di tích Đền  đẩy mạnh công tác tuyên truyền trong các tầng lớp nhân dân về giá trị của di tích đồng thời trùng tu, tôn tạo phát huy giá trị của di tích, gắn với phát triển kinh tế du lịch ở địa phương. Ông Nguyễn Xuân Trường, Phó Chủ tịch UBND xã Thụy Sơn cho hay:  Lễ hội năm nay, khu di tích Đền Hạ Đồng đã được quy hoạch lại, phần lớn các hạng mục trong quy hoạch đã được hoàn thiện, khu di tích đã khoác lên mình một diện mạo mới, khang trang, rộng rãi và thoáng đãng hơn. Quy mô tổ chức của Lễ hội lớn hơn với các nghi lễ như: rước hội tụ, tế Mẫu và hát chầu văn. Phần hội có nhiều nội dung phong phú với các trò chơi dân gian độc đáo. 

Hiện công tác chuẩn bị được cơ bản hoàn tất và sẵn sàng cho ngày khai hội vào ngày 10/9 âm lịch: 

Ông Nguyễn Xuân Trường, Phó Chủ tịch UBND xã Thụy Sơn “ Đền Hạ Đồng là nơi giáo dục truyền thống cho nhân dân địa phương. Năm nay Lễ hội được tổ chức quy mô lớn hơn; nhiều hoạt cảnh được xây dựng tái hiện quá trình dựng nước và giữ nước của cha ông ta từ ngày xưa tại nơi đây”

Việc tổ chức Lễ hội đền Hạ đồng hàng năm không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm linh của các tầng lớp nhân dân mà còn là dịp quảng bá và từng bước đưa lễ hội trở thành một điểm đến hấp dẫn trong hệ thống du lịch lịch sử - văn hóa – tâm linh của cả nước.

Hồng Hạnh