Khác với một số làng nghề chủ yếu sản xuất cốm theo mùa, ở làng Thanh Hương, cốm được sản xuất quanh năm, tuy nhiên, thời điểm cốm cho chất lượng ngon nhất vẫn là vào dịp tháng 7 đến tháng 10 âm lịch. Vào mùa, khi bông lúa trên đồng đã uốn câu, chờ đến đúng độ, không quá già cũng không quá non, người dân gặt về, chọn ra những hạt thóc mẩy ngon làm cốm.

Bà Lương Thị Lợi, xã Đồng Thanh, huyện Vũ Thư: Theo kinh nghiệm của chúng tôi thì cho một ít hạt thóc đã phơi và rá rồi xiết mạnh. Vỏ bung ra thấy hạt gao trong vắt là nhờ phơi được nắng. Khi giã cốm sẽ màu trắng, sạch. Còn thóc không phơi được nắng thì hạt đen, cốm sẽ thâm.

Không ai nhớ rõ cốm xuất hiện ở Thanh Hương từ bao giờ, chỉ biết rằng người dân nơi đây từ khi sinh ra cho đến lúc trưởng thành đã lớn lên cùng tiếng chày giã cốm và mùi hương dịu dàng của lúa nếp. 

Thóc sau khi ngâm 12-14 tiếng, được để ráo nước, rồi rang trong chảo gang, đun nhỏ lửa cho đến khi chín tới, không giòn quá mà tróc trấu, dậy mùi thơm thì bắc ra. Thóc chín, sau đó được cho vào cối giã đều đến khi bung ra những hạt cốm đều, mỏng như lá me thì dừng lại.

Ông Nguyễn Hữu Cam, xã Đồng Thanh, huyện Vũ Thư: Theo kinh nghiệm gia truyền để hạt cốm trắng, dẻo, thơm lâu. Cùng hạt cốm nhưng hạt cốm ở Thanh Hương để 5 đến 10 ngày vẫn trắng, thơm.

Cốm Thanh Hương được chia làm hai loại, một loại là cốm mộc màu trắng xuất bán cho các cơ sở chế biến bánh cốm, chè cốm, chả cốm, một loại là cốm màu có thể ăn ngay. 

Làng Thanh Hương hiện có khoảng 50 hộ còn giữ nghề làm cốm. Cốm Thanh Hương cũng đã được công nhận là sản phẩm OCOP của địa phương, nhờ đó mà thị trường tiêu thụ ngày một mở rộng.

Anh Hoàng Đình Nhẫn - Xã Đồng Thanh, huyện Vũ Thư: Từ khi trở thành sản phẩm OCOOP thì nhiều nơi biết đến sản phẩm của làng Thanh Hương mình hơn. Nhưng cũng phải đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, trắng, dẻo.

Thưởng thức những hạt cốm Thanh Hương thơm ngon, cùng chén trà xanh thanh mát và trái chuối chín vàng trong tiết trời thu sẽ mang đến cho con người cảm giác bình yên. Ngày nay, cốm Thanh Hương đã vươn xa khắp cả nước, khiến cho mỗi ai dù đi xa, về gần đều nhớ về cốm Thanh Hương, tự hào về một trong những đặc sản của đất và người Thái Bình.

Vũ Hà