Múa rối nước tại làng Nguyên Xá, huyện Đông Hưng.

* Làng Khuốc - Làng chèo nổi tiếng, một trong những cái nôi của nghệ thuật chèo

Làng Khuốc tên chữ là Cổ Khúc, thuộc xã Phong Châu, huyện Đông Hưng. Với lịch sử hàng ngàn năm, làng Khuốc là một làng văn hiến đã được triều đình phong kiến ban tặng danh hiệu “Mỹ tục khả phong” và “Thuần phong mỹ tục”.

Làng Khuốc xưa năm nào cũng mở hội với nhiều trò chơi như đánh gậy, đấu vật, chơi cờ…, tối đến có đốt cây bông, múa rối nước, hát, diễn chèo, nhưng sau này chỉ còn hát, diễn chèo. Hội làng là dịp các gánh chèo trong làng thể hiện tài năng của mình trước dân làng và cũng là để thể nghiệm vở diễn để rồi sau hội làng đi biểu diễn ở các nơi.

Chèo Khuốc với ý nghĩa là chèo của một làng chèo cổ nổi tiếng đã góp phần to lớn vào việc sưu tầm, nghiên cứu về nghệ thuật chèo và truyền dạy nghề chèo cho nhiều thế hệ, góp phần đào tạo, bổ sung diễn viên, nhạc công cho các đoàn chèo ở trong và ngoài tỉnh.

Làng Khuốc gắn bó với chèo, từng coi diễn chèo là một nghề kiếm sống nên có thờ tổ nghề, hàng năm vào ngày 12 - 8 (âm lịch) thường làm lễ tổ chèo. Ngày 24-9-2015, được sự quan tâm của huyện và của tỉnh, chiếng chèo làng Khuốc đã được khánh thành với số tiền đầu tư gần 1,5 tỷ đồng.

* Làng Nguyễn - làng nghề bánh Cáy truyền thống, nơi tập trung của nhiều phường hội rối nước dân gian

Sản xuất Bánh Cáy tại làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng.

Làng Nguyễn thuộc xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng từ xa xưa đã nổi tiếng về những sản phẩm tiến vua như lụa Nguyễn, bánh Cáy và nhiều sản phẩm khác từ sự chế biến khéo léo, tài tình của người làng Nguyễn. Nhưng làng Nguyễn nổi tiếng hơn cả về bánh Cáy.

Bánh Cáy được chế biến từ gạo nếp cái hoa vàng - loại lúa đặc sản của quê hương. Lúa chỉ cấy mỗi năm một vụ, cấy vào vụ chiêm, thu hoạch vào vụ mùa. Gạo được ngâm, nấu thành xôi, để nguội rồi giã thành bánh dày, sau đó xắt bánh dày thành miếng phơi khô, nhuộm màu rồi thái thành sợi, đem rang cho phồng lên - đây là nguyên liệu chính của bánh Cáy (dân thường gọi là cái - là mẹ). Ngoài nguyên liệu chính, còn có các phụ gia không kém phần quan trọng như bỏng nếp, đỗ lạc, vừng, gừng, thịt lợn, muối - những phụ gia này được ví như con của cái.

Làng Nguyễn còn nổi tiếng về trò chơi, trò diễn dân gian, đặc biệt là nghệ thuật múa rối nước và hát chèo. Phường rối nước Nguyên Xá là một trong những phường rối nước có lịch sử lâu nhất và mạnh nhất trong các phường rối nước ở nước ta. Theo các tài liệu lịch sử, nghệ thuật rối nước làng Nguyễn có từ thời Lê - thời kỳ làng Nguyễn đã phát triển về nhiều mặt và trở thành một làng quê trù phú. Múa rối nước đi liền với các trò diễn, ngoài trò diễn lại có trích đoạn chèo bằng con rối nên người làng Nguyễn biết hát chèo, diễn chèo.

Hơn nửa thế kỷ trôi qua, rối nước làng Nguyễn không chỉ đáp ứng yêu cầu phục vụ nhân dân trong xã, trong tỉnh mà còn vinh dự được biểu diễn phục vụ cho nhiều đoàn khách nước ngoài, biểu diễn ở các nước Đông Âu, Nhật Bản… Hiện nay, phường rối nước làng Nguyễn đã xây dựng được nhà thủy đình, xây dựng được chỗ ngồi cho khách đến xem múa rối và sẵn sàng đáp ứng yêu cầu  biểu diễn tại chỗ hoặc biểu diễn lưu động.

Ngoài ra, ở Thái Bình cón rất nhiều làng văn hóa đặc sắc khác như:

- Làng Keo ( xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư) nơi lưu giữ nhiều di sản văn hóa dân gian đặc sắc.

- Làng Hới ( xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà) nổi tiếng về nghề dệt chiếu.

- Làng Tống Vũ ( xã An Vũ, huyện Quỳnh Phụ) với nghệ thuật hát tuồng và tục kể vè.

- Làng Đồng Xâm ( xã Hồng Thái, huyện Kiến Xương) với nghề chạm bạc.

- Làng Thượng Liệt ( xã Đông Tân, huyện Đông Hưng) với múa giáo cờ, giáo quạt.

- Làng Quang Lang ( xã Thụy Hải,huyện Thái Thụy) - làng của những truyền thuyết và những trò chơi dân gian cổ.

- Làng Thuận Vi ( xã Bách Thuận, huyện Vũ Thư) - làng trồng dâu nuôi tằm, làng vườn nổi tiếng…

Những làng văn hóa, văn nghệ dân gian tại các vùng quê Thái Bình chính là nguồn tài nguyên du lịch nhân văn quý giá, góp phần thúc đẩy du lịch văn hóa Thái Bình phát triển, thu hút đông đảo du khách đến những làng quê để trải nghiệm văn hóa làng xã. Chúng ta cần có những chính sách hỗ trợ chính quyền và người dân tại mỗi làng xã, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển loại hình du lịch văn hóa kết hợp với các loại hình du lịch khác như du lịch sinh thái, du lịch tâm linh, du lịch làng nghề… để tạo ra nhưng tour du lịch hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách từ khắp mọi miền về Thái Bình.