Câu chuyện về hội chứng chấn thương tâm lý do chiến tranh và cuốn nhật ký của người lính Việt mà ông Paul Reed – người đã tham chiến ở chiến trường Kon Tum năm 1967 chia sẻ từng làm lay động nhiều người dân Mỹ. 

Ông Paul Reed : Tôi luôn nung nấu mong muốn sẽ trở lại Việt Nam và trao trả lại cuốn nhật ký cho gia đình người lính Việt Nam ấy. Tôi muốn nói với vợ của ông ấy là ông ấy yêu bà rất nhiều

Cuộc gặp gỡ đầu tiên giữa CCB Việt Nam Nguyễn Văn Nghĩa - chủ nhân cuốn nhật ký với CCB Mỹ Paul Reed diễn ra tại Thái Bình năm 1993. Hai con người, từng là kẻ thù của nhau khi đứng ở 2 bên chiến tuyến. Cũng chưa từng biết mặt nhau đã trở thành bạn tốt, nhờ cuốn nhật ký nhỏ nhưng có sức mạnh lớn, bởi nó đã làm thay đổi cuộc đời một con người.

Chúng tôi gặp lại ông Nghĩa, nguyên chính trị viên Đại đội quân y Trung đoàn 95, hiện đang sống tại thị trấn Tiền Hải, huyện Tiền Hải. Ở tuổi 93, chiến trường trong ông chỉ còn là những mảnh ký ức được chắp nối. Nhưng ông Nghĩa vẫn nhớ về cuốn nhật ký bị thất lạc của mình. 

Ông Nguyễn Văn Nghĩa - chủ nhân cuốn nhật ký  Chúng tôi mang theo cuốn sổ nhỏ để ghi lại các kỷ niệm ở chiến trường, ngày đi, ngày về, sự ác liệt của chiến tranh. Mẹ ông Paul từng nói với ông ấy phải trả lại cuốn nhật ký bởi đó là kỷ niệm.

Là người đã từng chứng kiến cuộc gặp gỡ giữa ông Nghĩa và ông Paul Reed, ông Nguyễn Văn Hán - Chủ tịch Hội CCB tỉnh xúc động trước tình cảm của 2 CCB dành cho nhau. Cuốn nhật ký của ông Nghĩa không chỉ làm thay đổi cuộc đời mà còn giúp CCB Mỹ Paul Reed nhận thức sâu sắc về bản chất cuộc chiến tranh phi nghĩa mà người Mỹ đã gây ra tại Việt Nam. 

Ông Nguyễn Văn Hán - Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Thái Bình: sở dĩ gọi cuốn nhật ký của ông Nghĩa là cuốn nhật ký định mệnh bởi với ông Nghĩa, sau 25 năm ông đã được nhận lại cuốn nhật ký của mình. Còn với ông Paul thì nhờ đọc cuốn nhật ký ông đã thoát khỏi những ám ảnh của chiến tranh, trở lại yêu đời hơn.

Cuốn nhật ký của ông Nghĩa cũng như những cuốn nhật ký khác được viết trong chiến tranh đã hoàn thành xong sứ mệnh của mình. Nhưng ẩn sâu trong đó là ý chí của người lính Việt Nam, lãng mạn nhưng sẵn sàng hi sinh để bảo vệ nền độc lập, tự do của dân tộc. 

Hành trình tìm và trả lại cuốn nhật ký của ông Paul Reed đã kết thúc có hậu. Nó đã truyền cảm hứng cho nhiều CCB Mỹ về việc hàn gắn vết thương chiến tranh. Câu chuyện cũng là minh chứng cho mong muốn khép lại quá khứ, hướng tới tương lai của Mỹ và Việt Nam. 

Ninh Thanh