Một sớm độ “hăm hai” tháng Chạp, trời còn mờ tối và sương lạnh vẫn giăng khắp các ngõ, tôi đang vùi mình trong chăn ấm thì mẹ đã kéo chân, giục giã “Dậy, đi chợ kẻo muộn!”. Tôi như bừng tỉnh, tung chăn, xỏ vội chân vào đôi ủng rồi léo đẽo theo mẹ ra chợ. Đó là ngày theo lịch phiên chợ quê tôi họp nhưng đó là chợ Tết. 

Ra đến chợ chưa thấy rõ mặt nhau mà người làng đã tấp nập đi lại, bán mua, hỏi và trả giá ồn ào lắm rồi. Tôi luôn được phân công ngồi đợi ở gốc cây đã gù, chỗ đó là trung tâm của chợ làng tôi. Phải nhanh chân lắm tôi mới “xí phần” được một chỗ đẹp vì xung quanh các bà, các cô, các chị đã để quang gánh, thúng mủng có khi cả mấy viên gạch vỡ để nhận chỗ ngôi, đây cũng là “ranh giới” tạm thời để phân chia các gánh hàng với nhau. Tôi còn thích chỗ gốc cây đó vì sẽ luôn có hàng đồ chơi xanh xanh, đỏ đỏ của trẻ con và cả quán của bác Siêu chuyên bán bánh rán nóng hổi… Rồi khi quay lại, mẹ thể nào cũng sẽ “chiều” tôi một cặp bánh rán hay món đồ gì đó nào đó.

Chợ Tết ngày xưa lộn xộn không như chợ phiên những ngày thường, có khi xem giữa hai cô bán gạo nếp và hàng mã lại có chú bán đó, bán dậm với lỉnh kỉnh là tre nứa rồi ngồi chềnh ềnh ra ngồi đan, vót… Nhưng cũng ít người để ý, chỉ khi nào “biên giới” bị xâm phạm mới nhắc nhở, có lúc còn to tiếng làm mọi người ngoái cổ lại xem rồi cũng chẳng ai để ý nữa. Họ còn bận...

Có người đi chợ để sắm tết, có người đi chợ cốt để chơi chợ tết. Có người tản bộ qua các loại mặt hàng ở chợ chưa cần đi mua sắm mà chỉ đi "thăm quan", nghe ngóng giá cả đã thấy nhiều cái hay rồi… Như các cụ già lọm khọm đi từ đầu chợ đến cuối chợ, tìm những mặt hàng như: dăn xấp giấy tiền, bộ mũ áo ông Công ông Táo thật ưng ý hoặc mua vài chai rượu, một gói chè, mấy chục cau, dăm gói thuốc lào… Chợ tết cũng khác ngày thường, có thêm hàng bánh trái, hàng bán lá dong…, bánh mứt kẹo thật đa dạng phong phú, đủ các loại, trông món hàng nào cũng bắt mắt, mới mẻ, tươi tắn. 

Ngày Tết không thể thiếu mâm ngũ quả. Chợ tết sẽ có đủ hết các loại hoa quả bốn mùa và luôn nhiều hơn ngày thường, những giỏ cam vàng xuộm, táo đỏ, bưởi xanh còn cả núm và lá, những nải chuối còn xanh được xếp ngay ngắn trên những tấm vải nhỏ… Quê tôi chẳng bao giờ trồng được những quả táo to và đỏ rực, đó là táo “tàu” – mẹ tôi bảo thế. Một góc xa kia là nơi người ta bán cây cảnh với những chậu cây cảnh thật đẹp nhất như quất, cúc vàng, đào thắm hay những chậu mai trắng còn ướt đấm sương đêm, khách hàng tha hồ ngắm nghía, vạch từng gốc, xem từng chiếc lá và bình phẩm, trả giá… 

Lớn lên rồi tôi mới hiểu: chợ tết là thước đo mức sống của cộng đồng trong năm nói chung và của từng gia đình nói riêng. Và chợ quê đi vào tiềm thức mỗi chúng ta bởi nó đơn giản không cầu kỳ, chỉ cần một bãi đất trống, một bến sông … thì ở đó vẫn hình thành một cái chợ cóc nho nhỏ. Và mỗi mùa xuân đến, ký ức về không gian chợ quê xưa lại ùa về với những hình ảnh về khung cảnh rộn ràng chuẩn bị cho ngày Tết. 

Ngày nay, các trung tâm mua sắm mọc lên càng nhiều, bản thân chúng ta dần thay đổi cách mua sắm theo hướng hiện đại, phù hợp với cuộc sống. Có đôi lúc, ta thấy chạnh lòng vì những ngôi chợ quê cứ dần dần biến mất, thoảng trong đầu là những ý nghĩ miên man, một nỗi buồn khó nói ra được bằng lời. Thế mới thấy rõ sự thiêng liêng trong văn hoá chợ quê như thế nào. Với tôi Tết luôn bắt đâu từ … chợ Tết.

Lương Thế Lộc – MTTQ tỉnh Thái Bình